پیش داوری

حدود صد سال پیش با پیدایش و اختراع و رواج فیلم و سینما ، بسیاری پنداشتند که زمان مرگ تئاتر فرا رسیده . و سال ها پس از آن ، با اختراع تلویزیون ، این گمانه ، کامل شد و به اوج خود رسید . اما در این چند دهه ی گذشته و بویژه امروزه ، دیده می شود که آن نتیجه و حدس و گمان ، خیالی پوچ ، بیش نبود . در واقع هنر تئاتر ، بدلیل همین رقیبان در یک روند تکاملی ، هر روز علمی تر و تخصصی تر شد - متاسفانه گاهی بیش از حد تجربی و تخصصی و فقط برای گروهی خاص - و مسیرخود را طی کرد و هنوز هم زنده و پویاست . به نظر من این یک پیش داوری بود و همان طور که امروزه بر هر انسان آگاهی روشن است ، حتا داوری و نقد و انتقاد هم ، نیازمند به دانش و تخصص و فرهنگ خاص خود است ، چه رسد به پیش داوری که دیگر هیچ ، تنها نشانی از کم خردی ست . چند سال پیش در ایران در یک مهمانی ، با خانمی آشنا شدم و به محض اینکه شنید ، من در آلمان زندگی می کنم ، در دلش باز شد و هر چه تنوانست ، به آلمانی ها فحش داد و همه ی آلمانی ها را راسیست می دید . بعد ها از خواهرش شنیدم که او چند هفته یی اینجا در آلمان بوده و در این مدت ، خاطرات و تجربیات ناخوشایندی از همسایه های آلمانی خواهرش به ارمغان برده - البته خواهرش هم از دست آن همسایه ها شاکی بود و پس از مدتی از آن آپارتمان به جایی دیکر رفته بود - . من آن شب حال و حوصله ی اینکه با آن خانم بحث کنم را نداشتم و فقط چندبار گفتم : نه اینجور نیست . اما او مصمم و پا برجا بر نظر خود بود . به نظر من ، این یک درد است . یک نوع بیماری ست . نادانی ست . این نوع نگرش در همه ی جوامع و در بسیاری از انسان ها دیده می شود ، حتا در جوامعی آزاد وپیشرفته و با سیستمی مدرن . این نوع پینش ، چیزی هم نیست که یک شبه به وجود آید و یک شبه هم از میان برود . در همین کشور های اروپایی ، امروزه بسیاری خیال می کنند ، هر زنی که روسری بر سر دارد ، مجبور شده . یا هر مردی که ریشو ست و مذهبی به نظر می رسد تروریست است . در آمریکا حتا ، چند نفر هندی - سیک - هم که عمامه بر سر داشتند را زدند و یکی را کشتند . اگر به آن خانم ایرانی - آن خانم آن شب - بگویند که در آلمان ، چند روز است ، مردم بسیاری نگران حال یک نفر آلمانی- اتیوپیایی هستند که به دست دو نفر دیگر که احتمالن نئو نازی بوده اند مجروح شده و دیروز حتا صدراعظم ِآلمان ، خانم مرکل در برلین اظهار نگرانی کرده و این واقعه را ناخوشایند دانسته ، اگر این موضوع را به آن خانم بگویند ، از کلی بینی و کلی گویی و پیش داوری ، دست بر می دارد ؟ گمان نمی کنم . جایی از اینشتین خواندم که گفته :« شکافتن یک اتم ، آسان تر از تغییر یک پیش داوری ست . » به نظر من هر چه انسان نا آگاه تر باشد ، پیش داوری اش هم بیشتر است .